سرگیجه ناشی از کم‌خونی : علل، علائم و روش‌های درمان

سرگیجه ناشی از کم‌خونی  : سرگیجه یکی از علائم شایع بسیاری از بیماری‌هاست که می‌تواند باعث اختلال در زندگی روزمره افراد شود. یکی از دلایل اصلی سرگیجه، کم‌خونی (آنمی) است. در این مقاله از مرکز سرگیجه آوای امید به بررسی رابطه بین سرگیجه و کم‌خونی، علل، علائم و روش‌های درمان این مشکل می‌پردازیم.

بیشتر بخوانید:

سرگیجه های خطرناک

تکان خوردن مایع گوش

سرگیجه ناشی از کم‌خونی

علل سرگیجه ناشی از کم‌خونی

سرگیجه در افراد مبتلا به کم‌خونی معمولاً به دلیل کاهش سطح اکسیژن در مغز رخ می‌دهد. مهم‌ترین علل کم‌خونی که می‌توانند به سرگیجه منجر شوند عبارتند از:

1. فقدان آهن (کم‌خونی فقر آهن):
   • شایع‌ترین نوع کم‌خونی است که به دلیل کمبود آهن در رژیم غذایی، خونریزی مزمن یا جذب ناکافی آهن رخ می‌دهد.
2. کمبود ویتامین B12 یا فولیک اسید:
   • این کمبودها باعث اختلال در تولید گلبول‌های قرمز می‌شوند.
3. بیماری‌های مزمن:
   • بیماری‌هایی مانند نارسایی کلیه یا سرطان می‌توانند بر تولید گلبول‌های قرمز تأثیر بگذارند.
4. از دست دادن خون:
   • خونریزی شدید در دوران قاعدگی، زخم‌های معده یا صدمات فیزیکی می‌توانند باعث کاهش گلبول‌های قرمز شوند.
5. اختلالات ژنتیکی:
   • بیماری‌هایی مانند تالاسمی یا کم‌خونی داسی‌شکل می‌توانند منجر به سرگیجه شوند.

علائم سرگیجه ناشی از کم‌خونی

سرگیجه یکی از شایع‌ترین علائم کم‌خونی است که معمولاً به دلیل کاهش سطح اکسیژن‌رسانی به مغز رخ می‌دهد. اما این علامت به تنهایی ظاهر نمی‌شود و معمولاً با مجموعه‌ای از علائم دیگر همراه است که به تشخیص دقیق‌تر کمک می‌کنند. درباره درمان سرگیجه بیشتر بخوانید.

1. خستگی مفرط: افراد مبتلا به کم‌خونی اغلب احساس خستگی شدید و مداوم دارند. این وضعیت به دلیل کاهش اکسیژن‌رسانی به سلول‌ها و کاهش انرژی بدن ایجاد می‌شود. این خستگی می‌تواند عملکرد روزانه و کیفیت زندگی فرد را به طور قابل‌توجهی تحت تأثیر قرار دهد.

2. ضعف عضلانی: کم‌خونی باعث کاهش قدرت عضلات می‌شود، زیرا عضلات برای فعالیت به اکسیژن کافی نیاز دارند. افراد ممکن است در انجام فعالیت‌های ساده مانند بالا رفتن از پله‌ها یا حتی بلند کردن اشیاء سبک احساس ضعف کنند.

3. رنگ پریدگی پوست و مخاط‌ها: کاهش سطح هموگلوبین و گلبول‌های قرمز باعث می‌شود پوست و مخاط‌ها، به‌ویژه داخل دهان و پلک‌ها، رنگ‌پریده به نظر برسند. این علامت یکی از نشانه‌های رایج کم‌خونی است که به راحتی توسط پزشکان قابل شناسایی است.

4. تپش قلب یا ضربان قلب نامنظم: کم‌خونی باعث می‌شود قلب برای جبران کاهش اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها سریع‌تر عمل کند. این موضوع می‌تواند به ضربان قلب سریع یا نامنظم منجر شود و در برخی موارد حتی باعث بروز درد قفسه سینه یا نارسایی قلبی در موارد شدید شود.

5. سردرد: کاهش اکسیژن‌رسانی به مغز می‌تواند به سردردهای مکرر و مداوم منجر شود. این سردردها اغلب با سرگیجه همراه هستند و ممکن است در شرایط استرس‌زا یا فعالیت‌های ذهنی تشدید شوند.

6. تنگی نفس، به‌ویژه هنگام فعالیت بدنی: کاهش توانایی حمل اکسیژن توسط گلبول‌های قرمز باعث می‌شود که فرد حتی در انجام فعالیت‌های روزمره، مانند راه رفتن یا بالا رفتن از پله‌ها، دچار تنگی نفس شود.

7. کاهش تمرکز: کمبود اکسیژن در مغز می‌تواند توانایی فرد برای تمرکز و انجام وظایف ذهنی را کاهش دهد. افراد مبتلا به کم‌خونی ممکن است دچار افت حافظه و کندی در تصمیم‌گیری شوند.

8. احساس سرما در دست‌ها و پاها: به دلیل کاهش گردش خون در اندام‌ها، افراد ممکن است احساس سرما یا بی‌حسی در دست‌ها و پاهای خود داشته باشند. این علامت به‌ویژه در محیط‌های سردتر مشهودتر است.

سرگیجه ناشی از کم‌خونی معمولاً با این علائم دیگر همراه است و شناسایی این مجموعه علائم به پزشکان کمک می‌کند تا به‌سرعت علت زمینه‌ای را تشخیص داده و درمان مناسب را آغاز کنند.

تشخیص سرگیجه ناشی از کم خونی

تشخیص کم‌خونی، به‌ویژه زمانی که با سرگیجه همراه است، نیازمند ارزیابی دقیق و چندمرحله‌ای توسط پزشک است. این فرآیند شامل بررسی شرح حال بیمار، انجام معاینات فیزیکی و انجام آزمایش‌های خون می‌باشد. در ادامه، این مراحل به‌طور دقیق توضیح داده شده‌اند:

1. شرح حال و معاینه فیزیکی

پزشک ابتدا با پرسیدن سؤالاتی درباره علائم بیمار مانند رنگ پریدگی، خستگی مفرط، سرگیجه و تپش قلب، به دنبال الگوی مشخصی از کم‌خونی می‌گردد. همچنین از بیمار درباره رژیم غذایی، سابقه بیماری‌های گوارشی، خونریزی‌های داخلی (مانند خونریزی از دستگاه گوارش یا قاعدگی سنگین در زنان) و وجود بیماری‌های زمینه‌ای مانند بیماری کلیوی یا خودایمنی سؤال می‌شود.

در معاینه فیزیکی، علائم بالینی مانند رنگ پریدگی پوست و مخاط‌ها، تپش قلب، ضربان قلب سریع و تورم اندام‌ها بررسی می‌شود. رنگ پریدگی در پلک‌ها، زبان و ناخن‌ها می‌تواند نشان‌دهنده کاهش هموگلوبین باشد.

2. آزمایش خون

برای تأیید تشخیص کم‌خونی و شناسایی علت زمینه‌ای، پزشک آزمایش‌های مختلفی را تجویز می‌کند:

2.1. CBC (شمارش کامل خون)

این آزمایش یکی از اصلی‌ترین روش‌ها برای تشخیص کم‌خونی است و شامل بررسی:

• تعداد گلبول‌های قرمز (RBC): کاهش تعداد گلبول‌های قرمز می‌تواند نشان‌دهنده کم‌خونی باشد.
• سطح هموگلوبین (Hb): کاهش هموگلوبین از معیارهای اصلی کم‌خونی است.
• هماتوکریت (Hct): نسبت حجم گلبول‌های قرمز به کل حجم خون، که در کم‌خونی کاهش می‌یابد.
• اندازه گلبول‌های قرمز (MCV): این شاخص به تشخیص نوع کم‌خونی کمک می‌کند. برای مثال، کم‌خونی میکروسیتیک معمولاً ناشی از کمبود آهن و ماکروسیتیک معمولاً ناشی از کمبود ویتامین B12 یا فولیک اسید است.

2.2. سطح آهن و فریتین

• سطح آهن خون: نشان‌دهنده میزان آهن آزاد در خون است.
• فریتین: ذخایر آهن بدن را ارزیابی می‌کند و کاهش آن معمولاً با کم‌خونی ناشی از فقر آهن همراه است.
• ترانسفرین: پروتئینی که وظیفه انتقال آهن در خون را دارد و در کم‌خونی فقر آهن افزایش می‌یابد.

2.3. سطح ویتامین B12 و فولیک اسید

این ویتامین‌ها نقش حیاتی در تولید گلبول‌های قرمز دارند و کمبود آن‌ها می‌تواند باعث کم‌خونی ماکروسیتیک شود. بررسی سطح این ویتامین‌ها می‌تواند به تشخیص علت کم‌خونی کمک کند.

3. بررسی‌های تکمیلی

در مواردی که علت کم‌خونی مشخص نیست یا پزشک به وجود بیماری‌های دیگر مشکوک باشد، آزمایش‌ها و بررسی‌های بیشتری انجام می‌شود:

• بررسی خون‌ریزی داخلی: آزمایش مدفوع برای شناسایی خونریزی‌های میکروسکوپی در دستگاه گوارش.
• عملکرد کلیه: کم‌خونی می‌تواند با بیماری‌های مزمن کلیوی مرتبط باشد، زیرا کلیه‌ها نقش مهمی در تولید هورمون اریتروپوئیتین دارند که برای تولید گلبول‌های قرمز ضروری است.
• آزمایش‌های خودایمنی: در مواردی که کم‌خونی ناشی از بیماری‌های خودایمنی مشکوک باشد.
• بررسی مغز استخوان: برای ارزیابی تولید گلبول‌های قرمز در موارد مشکوک به بیماری‌های خونی یا کم‌خونی آپلاستیک.

این فرآیند تشخیصی به پزشک کمک می‌کند تا نوع کم‌خونی و علت اصلی آن را شناسایی کرده و درمان مناسب را برای بیمار آغاز کند. درباره تست سرگیجه گوش بیشت بخوانید.

درمان سرگیجه ناشی از کم‌خونی

درمان سرگیجه به رفع علت اصلی کم‌خونی بستگی دارد:

1. درمان کم‌خونی فقر آهن:
   • مصرف مکمل‌های آهن.
   • افزودن مواد غذایی غنی از آهن به رژیم غذایی مانند گوشت قرمز، جگر، اسفناج و عدس.
2. درمان کمبود ویتامین B12 یا فولیک اسید:
   • تزریق یا مصرف خوراکی ویتامین B12.
   • مصرف مکمل‌های فولیک اسید و مواد غذایی غنی از این ویتامین‌ها مانند سبزیجات برگ سبز و غلات کامل.
3. مدیریت بیماری‌های مزمن:
   • درمان بیماری‌های زمینه‌ای مانند نارسایی کلیه یا التهاب مزمن.
4. درمان خونریزی:
   • درمان علل خونریزی مانند زخم معده یا مشکلات قاعدگی.
5. اصلاح سبک زندگی:
   • استراحت کافی، تغذیه متعادل و مدیریت استرس می‌توانند به بهبود علائم کمک کنند.

درباره رژیم غذایی سرگیجه بیشتر بخوانید.

پیشگیری از سرگیجه و کم‌خونی

برای پیشگیری از کم‌خونی و سرگیجه، رعایت نکات زیر مفید است:

• داشتن رژیم غذایی متعادل و غنی از آهن، ویتامین B12 و فولیک اسید.
• مصرف مکمل‌ها در صورت نیاز با توصیه پزشک.
• انجام آزمایشات دوره‌ای برای بررسی وضعیت خون.
• مدیریت بیماری‌های مزمن.
• اجتناب از مصرف زیاد چای و قهوه همراه با وعده‌های غذایی، زیرا جذب آهن را کاهش می‌دهند.

نتیجه‌گیری

سرگیجه ناشی از کم‌خونی می‌تواند کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار دهد، اما با تشخیص به موقع و درمان مناسب، قابل کنترل است. اگر علائمی مانند خستگی، ضعف یا سرگیجه‌های مداوم دارید، حتماً با پزشک مشورت کنید تا علت اصلی مشخص و درمان شود. مراقبت از سلامت خون، گامی مهم در بهبود سلامت کلی بدن است.