عدم تعادل – 6 علت عدم تعادل در راه رفتن سالمندان

 عدم تعادل حسی است که میتواند کیفیت زندگی را به طور کامل مختل کند. عدم تعادل باعث زمین خوردن بی اختیار می شود و در هر سنی ممکن است رخ دهد اما در سالمندان بیشتر است و یکی از دلایل اصلی شکستگی ها و فوت های ناشی از شکستگی همین زمین خوردن های بی اختیار است.عدم تعادل می تواند یک اختلال تهدید کننده زندگی محسوب شود و به همین علت باید مورد توجه و بررسی قرار گیرد.

عدم تعادل چیست

عدم تعادل یک اصطلاح کلی برای بیان حالت های مختلفی است که علت های مختلفی دارند. مثلا گاهی فرد به سرگیجه می گوید عدم تعادل و گاهی به عدم توانایی بلند شدن از زمین عدم تعادل می گوید . برای تشخیص اختلالات تعادل باید بدانیم فرد کدام حس را دقیقا به عنوان عدم تعادل در نظر می گیرد. 

هر یک از این حالات سرگیجه، احساس تلوتلو خوردن، احساس کشیده شدن سر به عقب،  احساس انحراف به یک سمت و سنگینی سر علت های مختفی دارند و با هم می توانند کاملا متفاوت باشند. افراد در بیان تجربه عدم تعادل موارد مختلفی را بیان می کنند که در ادامه به آن می پردازیم

سرگیجه 

سرگیجه احساس چرخش محیط اطراف یا احساس چرخش خود فرد در محیط است  و با سنگینی سر کاملا متفاوت است . سرگیجه معمولا ناشی از اختلالات گوش داخلی است. وقتی فردی دچار سرگیجه می شود می گوید که مثلا با حرکت سر زمین شروع به چرخش کرد و یا هرچه در اطراف من است شروع به چرخیدن کرد.

سنگینی سر 

یکی از مواردی که افراد مبتلا به عدم تعادل بیان می کنند سنگینی سر است . در این افراد احساس چرخش وجود ندارد بلکه احساس می کنند سرشان سنگین و منگ شده است . این افراد علائم خود را اینگونه مطرح می کنند ” در هنگام بلند شدن از زمین و یا حرکت سر احساس سنگینی زیادی در سر دارد”

سیاهی رفتن چشم 

گاهی فرد با شکایت سرگیجه به مرکز سرگیجه آوای امید مراجعه می کند ولی در بررسی ها مشخص می شود که هیچ سابقه چرخش ندارد بلکه احساس سیاهی رفتن لحظه ای چشم را دارد . مثلا فرد می گوید زمانی که می خواهم از جای خود بلند شوم  برای یک لحظه عدم تعادل احساس می کنم.

تلو تلو خوردن

تلوتلو خوردن نیز یکی از شکایات رایجی است که فرد دچار عدم ممکن است احساس کند . در این حالت فرد می گوید هنگامی که می خواهم راه بروم به یک سمت کشیده می شوم. احساس کشیده شدن به یک سمت یا به سمت عقب نیز می تواند باشد.

علت عدم تعادل

• عفونت گوش
• بیماری های گوش
• آسیب به سر
• مشکلات عروقی
• داروهای خاص
• عدم تعادل شیمیایی در مغز
• فشار خون پایین
• فشار خون بالا
• بیماری های نورولوژیک
• آرتریت
• سالمندی

چه کسی در ریسک خطر ابتلا به عدم تعادل قرار دارد

برخی از افراد به دلایلی که گفته خواهد شد بیشتر در خطر ابتلا به عدم تعادل هستند

• افرادی که داروهای خاصی مصرف می کنند که عدم تعادل جزو عوارض آنهاست
• افراد مبتلا به عفونت های ویروسی
• افرادی که بیماری های گوش داخلی دارند
• افرادی که آسیب به سر داشته اند
• افراد بالای 65 سال که آرتریت دارند بیشتر در معرض عدم تعادل هستند
• افراد دارای فشار خون بالا یا پایین
• افرادی که با کشتی یا قایق سفر می کنند ممکن است به طور موقت به عدم تعادل دچار شوند

تشخیص علت عدم تعادل چگونه است

تشخیص علت عدم تعادل  و علت سرگیجه دشوار است زیرا عوامل مختلفی ممکن است عامل ایجاد آن باشد. برای دانستن علت عدم تعادل نیاز به مصاحبه دقیق متخصص با بیمار می باشد که در این صحبت و بررسی هم نوع عدم تعادل و هم سوابق پزشکی فرد بررسی خواهد شد.

بعد از انجام ویزیت و مصاحبه دقیق و همه جانبه ممکن است انجام چند تست به طور همزمان برای شما درخواست داده شود.

• آزمایش خون
• تست شنوایی
• تست گوش
• تست سرگیجه VNG
• تست ECOG
• تست کالریک
• تست VEMP
• مانور تشخیصی Dix-Hall pike
• MRI  یا CT scan
• بررسی مشکلات گردنی

درمان قطعی عدم تعادل

گاهی برای درمان عدم تعادل باید عامل ایجاد کننده آن درمان شود و گاهی باید خود عدم تعادل درمان شود. مثلا اگر عدم تعادل ناشی از مشکل فشار خون باشد باید ابتدا فشار خون درمان شود.

درمان عدم تعادل معمولا به روش های زیر انجام می شود

• دارودرمانی
• جراحی
• تغییرات رزیم غذایی
• درمان فیزیکی و مانور درمانی
• تمریناتی که باید در خانه انجام دهید

چرا خطر عدم تعادل در سالمندان بیشتر است؟

سرگیجه می‌تواند در هر سنی اتفاق بیفتد، اما اگر منجر به زمین خوردن بی اختیار به ویژه در سالمندان شود، می‌تواند یک نگرانی جدی برای سلامتی باشد. مطالعات نشان می‌دهد که می‌توانید برای کاهش سرگیجه و خطرزمین خوردن بی اختیار اقداماتی را انجام دهید. ابتدا با صحبت با پزشک خود برای دانستن مسائل پزشکی که ممکن است در علائم شما نقش داشته باشند، صحبت کنید و برای بهبود تعادل و قدرت خود ورزش کنید.

حفظ تعادل چگونه است

تعادل طبیعی به عوامل زیادی از جمله سیستم‌های متعدد بدن و همچنین عوامل خارجی و محیطی بستگی دارد. بدن دارای سه سیستم حسی اولیه است که با هم کار می‌کنند تا ثبات وضعیتی ایجاد کنند  سیستم دهلیزی گوش داخلی ، سیستم بینایی و سیستم حس عمقی مغز باعث هماهنگی عملکرد این سه سیتم می شود.

عملکرد طبیعی مغز باعث هماهنگی اطلاعات سیستم دهلیزی گوش داخلی با سیستم بینایی و گیرنده‌های حس عمقی می‌شود و موقعیت و حرکت بدن فرد را در فضا تنظیم می‌کنند. این سه سیستم با هم کار می‌کنند در حالی که ما کارهای ساده ای مانند ایستادن و راه رفتن یا فعالیت‌های پیچیده و پویاتر مانند یوگا یا ضربه دقیق به توپ گلف را به راحتی انجام می‌دهیم.

چه عواملی باعث عدم تعادل و زمین خوردن بی اختیار می‌شوند؟

• اختلال عملکرد گوش داخلی
• بیماری‌های قلبی-عروقی
• بیماری‌های مغز و اعصاب
• آرتروز
• وضعیت روانی
• تغذیه
• مشکلات بینایی
• سبک زندگی و عوامل محیطی

بیماری گوش داخلی چگونه باعث بروز عدم تعادل می‌شود؟

گوش داخلی یک ساختار پیچیده از لوله‌ها و محفظه‌های پر از مایعات است. انتهای عصب اختصاصی در داخل این ساختارها، موقعیت و حرکت سر را حس می‌کنند و جهت جاذبه را تشخیص می‌دهند. سیگنال‌های ارسالی از اعصاب سیستم دهلیزی برای توانایی مغز در کنترل تعادل در حالت ایستادن و راه رفتن بسیار مهم هستند. این سیگنال‌ها همچنین حرکات چشم را کنترل می‌کنند که وضوح دید را هنگام حرکت امکان پذیر می‌کند.

مطالعات تشریحی نشان داده است که تعداد سلول‌های عصبی در سیستم دهلیزی بعد از حدود 55 سالگی کاهش می‌یابد. همچنین جریان خون به گوش داخلی نیز با افزایش سن کاهش می‌یابد. وقتی سیستم دهلیزی آسیب ببیند، ممکن است فرد دچار سرگیجه و مشکلات تعادل شود. با این حال، از دست دادن تدریجی و وابسته به سن بخش انتهایی عصب دهلیزی می‌تواند منجر به مشکلات تعادل بدون سرگیجه همراه شود.

این نوع از دست دادن آهسته عملکرد دهلیزی ممکن است ابتدا به صورت مشکل در راه رفتن یا ایستادن به ویژه در تاریکی، هنگام قرار گرفتن در سطوح نرم یا ناهموار (مانند فرش ضخیم یا مسیر جنگلی) بروز نماید.

کاهش عملکرد گوش داخلی ممکن است به دلیل شرایط مختلفی ایجاد شود از جمله روند طبیعی پیری، سرگیجه حمله‌ای وضعیتی خوش خیم (BPPV) که باعث ایجاد سرگیجه در خواب می شود ، عفونت‌ها، بیماری منیر یا فشار گوش داخلی یا کاهش جریان خون در سلول‌های عصبی خاص.

علاوه بر این برخی از داروها مانند برخی از آنتی بیوتیک‌های مصرفی برای عفونت‌های شدید و شیمی‌درمانی ممکن است به گوش داخلی آسیب برساند در نتیجه باعث کاهش شنوایی موقتی یا دائمی، عدم تعادل  و مشکل در وضوح دید هنگام حرکت می‌شود.داروها می توانند علت سرگیجه مداوم باشند

احساس سرگیجه، گیجی، عدم تعادل و مشکل در حفظ موقعیت بدن ممکن است نشان دهنده‌ی اختلال عملکرد گوش داخلی باشد.

سرگیجه وضعیتی حمله‌ای خوش خیم (BPPV)

سرگیجه وضعیتی خوش خیم شایعترین اختلال دهلیزی در بزرگسالان مسن است و باعث ایجاد احساس سرگیجه چرخشی واقعی می‌شود که با تغییر موقعیت سر یا بدن ایجاد خواهد شد. با این شرایط می‌توان حس سرگیجه و چرخش را با مواردی مانند حرکت سر به بالا یا پایین، چرخاندن سریع سر، خم شدن، غلتیدن در رختخواب یا داخل و خارج شدن از رختخواب ایجاد کرد.

این بیماری نوعی اختلال مکانیکی است که هنگامی ‌رخ می‌دهد که بقایایی به نام اتوکونیا، شل شده و در مجاری نیم دایره گوش داخلی قرار می‌گیرند. این رویداد باعث ایجاد سیگنال‌های کاذب به مغز می‌شود که احساس مختصر سرگیجه ایجاد می‌نماید. حس چرخش کمتر از یک دقیقه طول می‌کشد و می‌تواند حالت تهوع، استفراغ و عدم تعادل را در پی داشته باشد. با استفاده از تکنیک‌ها و مانورهای درمانی اثبات شده که به برگرداندن اتوکونیا به موقعیت صحیح خود در گوش داخلی کمک می‌کنند، می توان این وضعیت را درمان نمود.

لابیرنتیت

یک عفونت یا التهاب گوش داخلی است که باعث سرگیجه شدید به مدت 1-2 روز، کاهش شنوایی و عدم تعادل شدید می‌شود که می‌تواند راه رفتن را تحت تأثیر قرار دهد. نوریت یک اختلال مشابه و عامل سرگیجه است اما بر شنوایی تأثیری ندارد. هر دو می‌توانند در اثر عفونت دستگاه تنفسی فوقانی، ویروس یا آنفولانزا تحریک شوند یا بدون دلیل مشخصی رخ دهند.

بیماری منیر

باعث علائم مشابهی در اکثر موارد می‌شود از جمله سرگیجه‌‌های دوره‌ای، گیجی، حس پری گوش، وزوز و کاهش شنوایی. تصور می‌شود که این اختلال در نتیجه جمع شدن بیش از حد مایعی به نام اندولنف در گوش داخلی است.

بیماری‌های مغز و اعصاب چگونه باعث عدم تعادل می شود؟ – مغز سالم

حفظ موقعیت طبیعی بدن به عملکرد سالم مغز متکی است تا کار پردازش، انطباق و تفسیر تغییرات اطلاعات حسی رسیده از سیستم دهلیزی، بینایی و حس عمقی بدن را انجام دهد. مغز باید این اطلاعات را پردازش کند تا استراتژی‌های حفظ تعادل مناسب را انتخاب کند و استراتژی‌های جدید لازم برای تغییر محیط را بیاموزد.

بسیاری از اختلالات مانند سکته مغزی، آلزایمر، بیماری پارکینسون، ضربه مغزی و زوال عقل وجود دارند که در عملکرد مغز تداخل ایجاد می‌کنند و در نتیجه واکنش‌های متعادل کننده نادرست ایجاد می‌شود و می تواند باعث زمین خوردن بی اختیار شود. نقایص شناختی غالباً با مشکلات تعادلی در ارتباط هستند و این امر نشان دهنده‌ی ماهیت پیچیده انجام وظایف تعادل پویا است.

برخی از افراد ممکن است بر این باور باشند که احساس عدم تعادل یا سرگیجه، نتیجه غیر قابل اجتناب افزایش سن است. خبر خوب اینجاست: با تشخیص صحیح، بسیاری از دلایلی که منجر به عدم تعادل، سرگیجه یا زمین خوردن می‌شود با تغییر در سبک زندگی قابل درمان یا کاهش است.

بیماری قلبی چگونه باعث عدم تعادل می شود؟

بیماری های قلبی عروقی روی عملکردهای مختلفی از بدن تاثیر می گذارند و باعث ایجاد مشکلاتی در سیستم های مختلف می شوند . عدم تعادل یکی از اثرات بیماری قلبی است. 

سرگیجه به دلیل بیماری های قلبی می تواند ناشی از ریتم کند و یا تند قلبی باشد و در واقع نشان می دهد که سیم کشی سیستم الکتریکی قلب مشکلاتی دارد. آریتمی قلبی (ریتم قلبی غیر نرمال) ،عروق خونی نازک و یا انسداد عروق ، ضخیم شدن عضله قلبی (hypertrophic cardiomyopathy) و یا کاهش حجم خون باعث کاهش جریان خون و ایجاد حس گیجی منگی ، سبکی سر و یا غش کردن و زمین خوردن می شود.

گیجی – منگی  یعنی احساس سیاهی رفتن چشم  و نه احساس چرخش محیط اطراف ،به ویژه زمانی که شخص به سرعت از حالت نشسته به ایستاده تغییر حالت می دهد می تواندنشاندهنده وجود اختلال قلبی باشد.

مشکلات بینایی چگونه باعث ایجاد عدم تعادل می شود؟

سیستم دهلیزی گوش داخلی و سیستم بینایی با ارسال سیگنال ها از عضلات چشم به ارگان های تعادلی در گوش داخلی به یکدیگر کمک می کنند و تعادل را حفظ می کنند. در هنگام چرخش سر چشم ها به سمت مقابل می روند و باعث حفظ تعادل می شوند .

اگرچه سرگیجه ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد اما ضعف بینایی و خستگی چشم دو فاکتور عمده تسریع کننده احساس عدم تعادل هستند . در این حالت هرچیزی که نیازمند اینست که عضلات چشم  به منظورتمرکز بر تصویر کشیده شوند می تواند باعث ایجاد سرگیجه شود. 

در صورت احساس عدم تعادل چکار کنیم؟

حداقل یک بار در سال با ارزیابی دقیق توسط پزشک اصلی خود شروع کنید. اگر دچار سرگیجه، گیجی و عدم تعادل هستید یا زمین خورن بی اختیار را تجربه کرده اید حتما به پزشک بگویید. ممکن است چندین مسئله بهداشتی و تداخلات دارویی وجود داشته باشند که منجر به علائم سرگیجه و عدم تعادل می‌شوند. تشخیص دقیق برای تعیین منبع علائم ممکن است برای پزشک یک کار پیچیده باشد و ممکن است شما را به یک متخصص ارجاع دهند.

اگر دچار سرگیجه با حرکات خاص سر و یا نشسته در رختخواب هستید، باید از نظر وجود سرگیجه وضعیتی حمله‌ای خوش خیم غربالگری شوید. اگر پزشک به این نتیجه برسد که سیستم دهلیزی، بینایی یا حس عمقی شما خطر افتادن را ایجاد می‌کند، شما را به یک درمانگر تعادل معتبر و متخصص در درمان توانبخشی دهلیزی  ارجاع می‌دهد. مطالعات نشان داده است که توانبخشی دهلیزی می‌تواند به بهبود تعادل، کاهش سرگیجه و کاهش خطر سقوط کمک کند.

درمانگر تعادل فردی است که آموزش‌های خاص در زمینه ارزیابی نقص تعادل و اختلالات گوش داخلی دیده است. تمرینات ارائه شده توسط درمانگر مبتنی بر اختلالات عملکردی است که در ارزیابی درمانگر از سیستم دهلیز و تعادل اندازه گیری می‌شود. این تمرینات برای کاهش سرگیجه همراه با حرکت و بهبود وضوح دید، واکنش‌های تعادل، تحرک مفصل و قدرت برای کاهش خطر سقوط طراحی شده اند.

برای اطمینان از ضروری بودن استفاده از عینک، به چشم پزشک مراجعه کنید. اگر لنزهای دو کانونی یا پیشرونده دارید ممکن است بخواهید یک عینک فقط با نسخه پزشک برای فعالیت‌های خارج از منزل مانند پیاده روی تهیه کنید. گاهی اوقات لنزهای پیشرونده باعث می‌شوند که اشیاء نزدیکتر یا دورتر از آنچه واقعاً هستند به نظر برسند، که به خصوص هنگام پایین رفتن از پله‌ها یا شیب‌ها خطرناک است.

همچنین غربالگری از نظر دیابت، آب مروارید، تخریب ماکولا یا نوروپاتی بسیار مهم است. داشتن سبک زندگی سالم نیز می‌تواند به فرد کمک زیادی نماید.

1. داشتن تغذیه مناسب، که شامل یک رژیم غذایی متعادل از میوه‌ها، سبزیجات، پروتئین و غذاهای کم قند است، بسیار اهمیت دارد. شما همچنین باید مکمل‌های ویتامینD  را به همراه کلسیم برای تقویت استخوان و کاهش خطر شکستگی استفاده کنید.
2. تحرک و ورزش می‌تواند خطرزمین خوردن بی اختیار را در سالمندان کاهش دهد. در بزرگسالان ساکن جامعه، یک برنامه ورزشی پیشرونده با تمرینات تعادلی سطح متوسط ​​تا زیاد و… روش‌هایی موثر برای کاهش سقوط هستند. برنامه‌های ورزشی ممکن است شامل اسکات ایستاده، ایستادن یک پا، بالا بردن انگشتان پا و پاشنه، ایستادن به حالت گردوشکستن یا راه رفتن به این شکل، تقویت مفصل ران و زانو، راه رفتن و تمرینات تعادل سطح بالا مانند بالارفتن از پله، چرخش و بازگشت باشد. تای چی نوعی ورزش است که شامل حرکات دینامیکی کم فشار بازوها و پاها و چرخش و حرکت تنه در الگوهای تکراری است. این کارها نه تنها برای بدن مفید است بلکه از نظر شناختی نیز چالش برانگیز است.

پیاده روی نوعی مفید از ورزش است به ویژه هنگامی‌که تأکید بیشتری بر گام های بلند و افزایش سرعت گام‌ها شود. مطالعات نشان داده است که این تمرینات، خطر زمین خوردن بی اختیاردر افراد مسن را کاهش می‌دهد.

گام آسان دیگر برای کاهش سقوط، ایجاد تغییرات در خانه شما با ایجاد یک محیط امن تر است.